Kerkrade, Baalsbruggermolen

(watermolen 64 op de Molenkaart Limburg)

Vanaf het bouwjaar 1437 tot aan de Franse tijd was de molen eigendom van de abdij Rolduc. In 1796 werden alle kloosters opgeheven en hun eigendommen tot staatseigendom verklaard. Zo ook deze molen. Een aantal kanunniken kochten de molen met als doel deze te bewaren tot betere tijden. Helaas duurde dat te lang en werd in1804 de molen alsnog verkocht. Gedurende de 19de eeuw is de molen enkele malen verkocht, in de laatste vijf jaar van die eeuw zelfs driemaal noodgedwongen onder druk van de lasten. Opmerkelijk is dat in die periode in drie jaar tijd de verkoopprijs van de molen met bijna 50% afnam. In de 19de eeuw is de molen nog enkele malen door vererving of verkoop van eigenaar gewisseld. Thans is de molen privébezit.

De molen, gelegen aan de Worm op de grens met Duitsland, bestond uit een in baksteen en Nievelsteiner -zandsteen gebouwd monumentaal pand. De muurankers geven als bouwjaar van het huidige gebouw 1743 aan. In de jaren ’50 van de 19de eeuw was de Baalsbruggermolen een graan- en oliemolen met drie houten onderslag waterraderen. Elk rad dreef een maalkoppel aan en het derde rad was bestemd voor de oliemolen. Twee waterraderen deelden dezelfde maalsluis, de andere had zijn eigen maalsluis. Twee lossluizen complementeerde het geheel. Waarschijnlijk eind jaren ’60 van die eeuw werden twee waterraderen afgebroken waarmee ook het oliewerk stilviel.

In 1894 werd het pas tien jaar oude waterrad vervangen door een nieuw breder rad. Bijzonder daarbij was de aanvoer van het water: vanaf de maalsluis stroomde het water via een koker direct op de schoepen van het rad. In 1916 ging dit waterrad tijdens grote overstromingen verloren en werd het tijd voor een Francisturbine. In de jaren ’30 kwam daar ook nog een elektrisch aangedreven koppel bij. In 1951 diende de laatste molenaar zich aan die nog regelmatig op waterkracht maalde. Naarmate de jaren vorderden werd dat steeds minder en in 1974 werden de waterrechten verkocht, de Worm gekanaliseerd en was het gedaan met de molen. Inmiddels is het turbinehuis afgebroken en overweegt men weer een waterrad aan te brengen. Het maalwerk is in 2012 hersteld en wordt elektrisch aangedreven.

Kenmerken van de molen:

  • Watermolen zonder waterraderen (voorheen drie onderslag, later ook een Francisturbine)

  • Overige kenmerken: uit zandsteen en baksteen opgebouwd molenhuis

  • Wateraanvoer: Worm, molentak

  • Sluiswerk: is er niet meer

  • Rad of Raderen: voorheen Francis turbine (turbinehuis afgebroken, overblijfselen van turbine in molentak aanwezig)

  • Gangwerk: elektrisch aangedreven, ijzer, riemaandrijving, onderaandrijving

  • Overbrengingsverhouding: onbekend

  • Maalkoppel: minstens 1 (afmeting en steensoort onbekend)

  • Overige werktuigen: onbekend

Voor meer informatie bezoek onderstaande websites:
https://limburgserfgoednet.nl/
https://www.molendatabase.nl/molens/ten-bruggencate-nr-11034?paging=true
https://www.allemolens.nl/

De molen is in particulier eigendom en wordt niet voor bezoekers opengesteld.

Adres: Baalsbruggerweg 28 6464 EL Kerkrade

GPS: N: 50.87815, O: 6.08635