Maastricht, Bisschopsmolen
(watermolen 60 op de Molenkaart Limburg)
De Jeker was bij uitstek een rivier voor watermolens. Niet vreemd dan ook dat rond 1500 er binnen de stadsmuren 15 tot 20 watermolens aan deze rivier lagen, de Bisschopsmolen was er een van.
De eerste tekenen van een watermolen op deze plek dateren al van de 7de eeuw. Dat zou betekenen dat dit de oudste nog bestaande watermolen van Nederland is, hoewel de molen er in die tijd ongetwijfeld totaal anders zal hebben uitgezien.
De eerste vermelding is van 1092 en in eigendom van de bekende Godfried van Bouillon. 200 Jaar later blijkt de molen een brouwersmolen te zijn en blijft dat zeker tot eind 18de eeuw. De functie van brouwersmolen is te herkennen aan de verfraaiing van de voorgevel met daarin het gildeteken van de brouwers, een kom met twee roerspannen om het bierbeslag te maken. Deze gevel is pas in het begin van de 17de eeuw gebouwd.
Begin 19de eeuw veranderde de molen geleidelijk van brouwersmolen naar graanmolen. Een proces dat meerdere jaren geduurd heeft, pas in 1875 wordt het huidige gaandewerk aangebracht. In deze periode is er ook nog een pelmolen aangebracht die met een stoommachine als hulpkracht werd aangedreven; het waterrad leverde te weinig kracht voor een pelmolen. Pas in 1875 wordt het huidige gaandewerk aangebracht. In 1920 koopt de gemeente Maastricht de molen en verhuurd deze aan een molenaar. In 1924 krijgt de molen het huidige geklonken waterrad en wordt er een gemetselde krop aangebracht. Er zijn dan twee maalkoppels, waarvan er één wordt aangedreven door het waterrad en de andere door een eveneens in 1924 aangebrachte elektromotor.
De molen heeft vele eigenaren gekend voordat in 1957 de gemeente Maastricht besluit tot restauratie van de molen. Opmerkelijk is de wijziging in 1977 waarbij het waterrad verplaatst wordt van half boven de Jeker naar een geul naast de Jeker. In 2004 volgde nog een uitvoerige restauratie waarna in de molen dagelijks gemalen wordt voor de productie van ambachtelijk bier maar ook voor de eigen bakkerij.
De naam Bisschopsmolen draagt de molen sinds de tijd van Godfried van Bouillon, wanneer de molen eigendom is van de Bisschop van Luik.
Bijzonder aan de molen is de bijzondere voorgevel met gevelsteen van het Brouwersgilde.
Aan de gevel is niet te zien dat zich daarachter een watermolen bevindt.
Kenmerken van de molen:
Watermolen met waterraderen (onderslag)
Overige kenmerken: uit mergel en baksteen opgebouwd molenhuis
Wateraanvoer: Noordelijke tak van de Jeker
Sluiswerk: maalsluis, lossluis, tandheugel
Rad of Raderen: ijzer diameter 5,90 m
Gangwerk: ijzer, onderaandrijving
Overbrengingsverhouding: onbekend
Maalkoppel: 2 (16-der kunststeen)
Overige werktuigen: sleepluiwerk
Voor meer informatie bezoek onderstaande websites:
https://limburgserfgoednet.nl/
https://www.molendatabase.nl/molens/ten-bruggencate-nr-03923?paging=true
https://www.allemolens.nl/
Wil je de molen bezoeken; raadpleeg dan altijd van tevoren de openingstijden op bovenstaande websites.
Adres: Stenenbrug 3 6211 HP Maastricht
GPS: N: 50.84644, O: 5.69274
