Rothem, De Nieuwe Molen
(watermolen 36 op de Molenkaart Limburg)
De Nieuwe Molen -ook wel de Rothemer Molen of IJzeren Molen- in Rothem was de tweede watermolen op het Geulke. Het Geulke is een zijbeek van de Kleine Geul die op zijn beurt weer een zijbeek van De Geul is. Wanneer de molen is gebouwd is onbekend, wel bekend is dat er sinds 1381 een erfdienstbaarheid op rust, inhoudende het op peil houden van de vijvers van het landgoed Kruisdonk. Oorspronkelijk was de molen eigendom van de adel. Een groot deel van de 19de eeuw bleef de molen in eigendom van een voorname Maastrichtse familie. In 1885 kreeg de molen een nieuwe eigenaar en een nieuwe pachter. Later werd de pachter ook eigenaar van de molen. Sindsdien is de molen nog enkele malen in eigendom overgegaan door verkoop of door vererving. Momenteel is de molen bedrijfseigendom.
De oorspronkelijke functie van de molen was oliemolen. In de 19de eeuw werd de molen uitgebreid met een inrichting voor het malen van graan. Zowel de olie- als de graanmolen werden door één waterrad aangedreven. Aan het houten waterrad veranderde in de 19de eeuw niet veel; pas op het laatst werd een krop aangebracht.
De molen kampte geregeld met onvoldoende water, reden waarom de pachter eind 19de eeuw aan de provincie vroeg om hoger te mogen stuwen. Het antwoord was opmerkelijk, de pachter mocht op rooms-katholieke feestdagen (dagen waarop niet gewerkt werd) het waterpeil gedurende maximaal een half uur 10 cm hoger stuwen dan het toegestane molenpeil. Niet veel zou je denken, maar door het grote aantal rooms-katholieke feestdagen in die tijd was dat voldoende.
In de jaren ’20 van de vorige eeuw werd het houten waterrad en gangwerk van de maalinrichting en oliemolen vervangen door een ijzeren constructie die heden ten dage nog steeds grotendeels aanwezig is. De molen kreeg een groot middenslagrad met gebogen schoepen en brede velgen. Evenals de oude maalsluis kreeg ook de nieuwe maalsluis een krop en een haal voor het openen van de sluis. Het sluiswerk behield de twee lossluizen.
De graanmolen bestond uit drie maalkoppels; omstreeks 1931 verviel een koppel en de aandrijving van een ander koppel werd aangepast zodat deze elektrisch kon worden aangedreven. September 1944 raakte de molen zwaar beschadigd door oorlogsgeweld en is nadien niet volledig meer in oorspronkelijke staat teruggebracht. Tussen 2009 en 2012 is de molen ingrijpend gerestaureerd en is nu maalvaardig, zij het alleen het elektrisch aangedreven koppel.
Bijzonder aan de molen is de gevelsteen met het stadswapen van Maastricht.
Kenmerken van de molen:
Watermolen met waterrad (middenslag)
Overige kenmerken: uit baksteen opgebouwd molenhuis met hardstenen raamomlijstingen
Wateraanvoer: Geulke
Sluiswerk: maalsluis, 2 lossluizen, tandheugel
Rad: ijzer, diameter 6,70 m
Gangwerk: ijzer, onderaandrijving
Overbrengingsverhouding: onbekend
Maalkoppel: 2 (17-der steensoort onbekend)
Overige werktuigen: riemluiwerk
Voor meer informatie bezoek onderstaande websites:
https://limburgserfgoednet.nl/
https://www.molendatabase.nl/molens/ten-bruggencate-nr-03926?paging=true
https://www.allemolens.nl/
De molen is in particulier eigendom en wordt niet voor bezoekers opengesteld.
Adres: Molenweg 5-7b 6231 BL Meerssen
GPS: N: 50.88148, O: 5.74105
