Vaalsbroekermolen, Vaals
(watermolen 14 op de Molenkaart Limburg)
Het bouwjaar van de molen is onbekend; de literatuur spreekt elkaar daarin tegen; de ene spreekt van een bouwjaar 1656 terwijl de andere meldt dat de molen in 1614 verkocht is.
Eerst even terug naar de functie van de molen. In de 18de eeuw was er in Vaals en omgeving sprake van een bloeiende wollenstoffenindustrie bestaande uit spinnerijen, ververijen, laken- en wollendekenfabrieken. De Vaalsbroekermolen, een spinmolen, maakte onderdeel uit van die industrie. De bloei duurde tot aan de Franse Tijd; daarna nam de productie sterk af; eind 19de eeuw was deze volledig verdwenen en werden de molens omgebouwd tot graanmolen.
Voor de productie was veel waterkracht en schoon water nodig. De waterkracht werd geleverd door meerdere beken en zijbeken.
De molen was tot na de tweede wereldoorlog eigendam van industriëlen uit Aken en Duitse adellijke families. Na de oorlog werd de molen in beslag genomen en verkocht aan de Staatsmijnen. Tussen 1969 en 1978 is de molen ook nog even particulier eigendom geweest. Gedurende de 10 jaar erna raakte de molen sterk in verval door vandalisme en weersinvloeden. In 1988 leek het einde van de molen nabij door de bouw van een hotel; als onderdeel van het hotel werd de molen echter gerestaureerd.
De molen heeft een middenslagrad; het water vanuit de spaarvijver, waarnaar niet alleen water uit de Selzerbeek en de Zieversbeek, maar ook bronwater werd geleid, werd via een buis direct op het rad gebracht; een niet veel voorkomende constructie die niet goed functioneerde. In 1857 kreeg de toenmalige eigenaar toestemming de molen te verbouwen tot graanmolen en een stoommachine te plaatsen. Begin vorige eeuw werd een nieuw rad geplaatst maar de watertoevoer veranderde niet. Later volgde enige verbetering door ook water uit twee andere beken naar de spaarvijver te leiden.
De molen kende een gietijzeren gangwerk met oorspronkelijk drie maalkoppels. Een koppel is nog compleet en werd sinds 1935 samen met het luiwerk via een schijfriem aangedreven door een dieselmotor. Tijdens de restauratie in 1988 bleef de maalinrichting, voor zover nog aanwezig, en de dieselmotor behouden.
Het vervallen waterrad werd geheel volgens de oorspronkelijke vorm vernieuwd. Van de stoommachine is alleen de oude vierkante schoorsteen nog over.
De molen is volledig geïntegreerd in het restaurant van het hotel en is niet meer in bedrijf.
De naam Vaalsbroekermolen dankt de molen aan het kasteelcomplex waar hij sinds lang deel van uitmaak.
Bijzonder aan de molen is de waterinlaat; door het ontbreken van een krop valt het water vanuit een buis direct op het middenslagrad. Een constructie die niet goed functioneerde.
Kenmerken van de molen:
Watermolen met een ijzeren waterrad (middenslag)
Overige kenmerken: molen volledig geïntegreerd in hotel
Wateraanvoer: Selzerbeek, Zieversbeek en bronnen, via een wijer
Sluiswerk: onbekend
Rad: ijzer, 5,10 m
Overbrengverhouding: onbekend; gangwerk incompleet
Maalkoppel: 1 (afmeting en steensoort onbekend))
Overige werktuigen: geen
Voor meer informatie bezoek onderstaande websites:
https://limburgserfgoednet.nl/
https://www.molendatabase.nl/molens/ten-bruggencate-nr-01136?paging=true
https://www.allemolens.nl/
De molen is in particulier eigendom en wordt niet voor bezoekers opengesteld.
Adres: Vaalsbroek 3; 6291 NH Vaals
GPS: N: 50.76774, O: 5.99570
